Жоба тақырыбының атауы. "Қазақстан Республикасында экологиялық ақпаратты цифрландыруды құқықтық реттеу мәселелері".

Өтінім берілетін ғылымды дамытудың басым бағытының атауы-6. "Мәңгілік Ел" ғылыми негіздері (ХХІ ғасырдың білімі, гуманитарлық ғылымдар саласындағы іргелі және қолданбалы зерттеулер)

Өтінім берілетін мамандандырылған ғылыми бағыттың атауы, зерттеу түрі – 6.1 қоғамдық ғылымдар саласындағы іргелі, қолданбалы, пәнаралық зерттеулер: 6.1.3 әлеуметтану, саясаттану, құқық және институционалдық жаңғырту саласындағы зерттеулер, іргелі

Жобаның басталуы мен аяқталуының болжамды күндері, ұзақтығы. 01.10.2020 – 31.12.2022., 27 ай.

Гранттық қаржыландырудың жалпы сомасы (жобаны іске асырудың барлық мерзіміне және Жылдар бойынша, мың теңге).

Жобаны іске асырудың барлық мерзіміне: 46877,6 мың теңге,

2020 жылға-3397,7 мың теңге,

2021 жылға -19581,9 мың теңге,

 2022 жылға-23 898,0 мың теңге

Жобаның мақсаты - экологиялық ақпаратты цифрландырудың құқықтық мәселелерін жан-жақты зерттеу, тұжырымдамалық негіздерді негіздеу және дамыту, теориялық қағидалар, тұжырымдар, осы саладағы қолданыстағы заңнаманы жетілдіру бойынша практикалық ұсыныстар мен ұсыныстар және оны қолдану тәжірибесі. Экологиялық ақпарат мемлекеттік үкіметтің шешімдерін уақтылы қабылдау үшін қажет, ол қоғамның экологиялық маңызды шешімдерді қабылдауға қатысуы үшін негіз болады, құқық қорғау органдарының сот төрелігі мен сот төрелігіне қол жетімділігі үшін негіз болып табылады. Қоршаған ортаны қорғау және табиғи ресурстарды пайдалану саласында ақпаратты цифрландыру экологиялық саясатты іске асырудың тиімділігі, экологиялық нормалар мен талаптардың орындалуы, мемлекеттің экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етуде мемлекеттік және басқа органдардың қызметін үйлестіру және өзара іс-қимыл жасау, ғылыми негізделген және негізделген үкіметтік шешімдер қабылдау, халықтың қатысуы мәселелерін шешеді. экологиялық маңызды шешімдер қабылдау және т.б. Осы салада отандық тәжірибенің болмауы шет елдердің құқықтық тәжірибесін мұқият зерделеуді және қорытуды, экологиялық ақпаратты жинауды, талдауды және қорытуды цифрландыруды құқықтық реттеудің тұжырымдамалық негіздерін әзірлеуді талап етеді. Қазіргі уақытта бұл проблематиканың өзекті мәселелеріне мемлекеттік органдар да, құқықтық ғылым да бір мағыналы жауап бере алмайды, осы мәселе бойынша ғылыми жарияланымдар жоқ. ҚР цифрлық заңнамасының өзі қалыптасу сатысында тұр, ал экологиялық ақпаратты цифрландыру проблемалары құқықтық актілерде регламенттелмеген. Бұл мәселелер заң әдебиетінде жан-жақты және кешенді талдауға ұшырамады, осы мәселелер бойынша арнайы ғылыми-құқықтық зерттеулер жүргізілмейді. Отандық ғалымдардың экологиялық-құқықтық ғылым саласындағы ғылыми әзірлемелерінің үлесін талдай және атап көрсете отырып, экологиялық ақпаратты цифрландырудың құқықтық проблемаларына арналған кешенді жұмыстың жоқтығын атап өтуге болады. Қазіргі заманғы құқықтық ғылымда экологиялық ақпаратты цифрландыруды құқықтық реттеудің тұжырымдамалық проблемалары жеткілікті ұғынулар мен практикалық шешімдер алған жоқ. Осыған байланысты жүргізілген зерттеудің өзектілігі теория тұрғысынан да, практикалық қолдану қажеттіліктеріне қарай да айқын.

Бұл жобаның ғылыми жаңалығы экологиялық ақпаратты цифрландыру проблемаларын зерттеу ҚР экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, мемлекеттің, жеке және заңды тұлғалардың қоршаған ортаны қорғау және табиғи ресурстарды пайдалану саласындағы құқықтары мен мүдделерін қорғауға, экологиялық ақпарат саласындағы киберқауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған құқықтық, экономикалық, ұйымдастырушылық, техникалық сипаттағы шаралардың жиынтығы ретінде қарастырылады.

Ғылыми зерттеулер жүргізу процесінде экологиялық ақпаратты цифрландыру саласындағы заңнамалық базаға оны жүзеге асырудың құқықтық негізі ретінде талдау жүргізілетін болады. Күнтізбелік жоспарға сәйкес зерттеудің күтілетін нәтижелері нормашығармашылық процесте экологиялық ақпаратты цифрландыру мәселелері бойынша ғылыми негізделген шараларды әзірлеуден тұрады, Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарына талдамалық шолулар, есептер мен ғылыми ұсыныстар нысанында, заң жобалау жұмысына қатысу және Қазақстан Республикасының құқықтық актілерінің, халықаралық шарттары мен келісімдерінің жобаларын дайындау кезінде, зерттеудің ғылыми нәтижелерін оқу процесіне енгізу, республикалық және шетелдік басылымдарда жариялау (импакт-факторлы басылымдар), Ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижелерін, конференция мен семинарлар жұмысында, Ұжымдық монография басылымында сөз сөйлеулер.

Жобаның нәтижелері қолданыстағы заңнаманы жетілдіру үшін қолданылуы мүмкін. Ұлттық және шетелдік ғылыми журналдарда Жарияланымдар жоспарлануда. Сәйкесінше, Қазақстан Республикасында және шетелдерде кітаптарды жариялау үшін деректер жинақталып, жинақталатын болады. Мәселен, зерттеу тобы 1 (бірінші) не 2 (екінші), не 3 (үшінші) тоқсандарға кіретін және (немесе) Social Science Citation Index базасына кіретін және (немесе) Scopus базасында CiteScore бойынша кемінде 35 (отыз бес) пайызы, сондай-ақ КОКСОН ұсынған рецензияланатын шетелдік және (немесе) отандық басылымдарда кемінде 3 мақала немесе шолулар бар Халықаралық Web of Science деректер базасымен индекстелетін рецензияланатын ғылыми басылымдарда кемінде 1 мақала немесе шолу жариялауды жоспарлайды.

Зерттеу нәтижелеріне қандай да бір дәрежеде барлық қазақстандық қоғам мүдделі, өйткені жоба маңызды қоғамдық қатынастар мен жалпы мемлекеттік мүдделерді қамтамасыз ету тетіктерін жетілдіру мәселелерінің бірқатар салаларын құқықтық реттеу үшін ғылыми база құруға бағытталған.

 

 

 

Жүргізілген зерттеу барысында 2021 жылға жоспарланған негізгі мақсаттар мен міндеттер орындалды.

Зерттеу авторлары келесі негізгі нәтижелерді алды:

Экологиялық ақпарат саласындағы цифрландырудағы заңнаманың және объективті және уақтылы ақпаратқа қол жеткізу саласындағы мемлекеттік және өзге де органдардың қызметінің сәйкестігіне құқықтық талдау жүргізілді;

Экологиялық ақпаратты цифрландырудың теориялық аспектілері, оның ішінде оның түсінігі, түсінігі, формалары мен көздері зерттелді және анықталды. "Қазақстан Республикасының 2022-2030 жылдарға арналған экологиялық ақпаратын цифрландыру Тұжырымдамасын" қабылдау ұсынылды (в қосымшасын қарау).

Жұртшылықтың экологиялық ақпаратқа қол жеткізуін қамтамасыз ету саласында мемлекеттік және өзге де, оның ішінде сот органдарын цифрландырудың практикалық қызметінің мәселелері зерттелді және анықталды.

Бұдан басқа, біз экологиялық ақпаратты цифрландырудың техникалық - ұйымдастырушылық құқықтық қағидаттары деп аталатын қағидаттардың жаңа санатын бөліп көрсетуді ұсынамыз.

Қоршаған орта туралы ақпаратты ұсынудың жеделдігі;

Ақпараттың дұрыстығы;

Ақпаратты ұсыну сапасы;

Негізгі факторларды сандық түрге ауыстырумен байланысты белгілі қызмет түрлерін трансформациялау;

Экологиялық ақпаратты цифрландырудың ғылыми-техникалық мүмкіндіктерін үнемі жетілдіру.

 

AP08857095 жобасы бойынша 2021 жылдың 2 жартыжылдығына қол жеткізілген нәтижелер

 

Күнтізбелік жоспардың №4 бөлімі:	Қаңтар-15 қараша 2021 ж.	Экологиялық ақпарат саласындағы цифрландырудағы заңнаманың және объективті және уақтылы ақпаратқа қол жеткізу саласындағы мемлекеттік және өзге де органдардың қызметінің сәйкестігіне құқықтық талдау жүргізілді. Мемлекеттік экологиялық мониторинг пен ұйымның тиімділігін арттыру үшін көптеген органдар өздерінің ақпараттық ресурстарында, көбінесе өзара байланысты емес, ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялар саласындағы қазіргі заманғы талаптарға жауап беретін бірыңғай ақпараттық ресурсты жинайды және өңдейді. Жаңа ЭК-да: - Орхус конвенцияларының нормаларын имплементациялау; - мемлекеттік бақылаудың барлық қазіргі түрлерін бірыңғай функционалдық жүйеге интеграциялау, қоршаған ортаның, табиғи ресурстардың жай-күйі туралы ақпарат тізбесін және мониторингтің нақты түрлерін жаңарту, бірыңғай ақпараттық жүйені құру мақсатында барлық құзыретті мемлекеттік органдардың және басқа да мүдделі Тараптардың қажетті құзыреттері мен өзара іс-қимыл тетіктерін нақты айқындау; - экологиялық ақпараттың бірыңғай дерекқорының (Банкінің), оның ішінде "өнеркәсіптік және тұрмыстық қалдықтардың мемлекеттік кадастры", "қауіпті заттар, радиоактивті қалдықтар төгінділерінің мемлекеттік кадастры" жұмыс істеуінің қажетті стандарттары мен тетіктерін жасау үшін құқықтық негізді қамтамасыз ету. және сарқынды сулар", "парниктік газдарды сіңіру көздерін мемлекеттік түгендеу" және т. б.; - озық халықаралық тәжірибені ескере отырып, өнеркәсіптік және тұрмыстық қалдықтарды жинау, тасымалдау, кәдеге жарату, қайта өңдеу бойынша қажетті ақпарат тізбесін кеңейту және өндіріс және тұтыну қалдықтарымен жұмыс істеу саласында айналым экономикасын енгізу; - ақпаратты ашу, жүйе ішінде ақпарат алмасу принциптерін еркін тұжырымдау.   Осы мақсатты іске асыру нәтижелері келесі ғылыми еңбектерде көрсетілген: Yerezhepkyzy R., Egorov A. Implementing the Aarhus Convention //European Energy and Environmental Law Review. – 2021. – Т. 30. – №. 4. (Scopus)
Күнтізбелік жоспардың №5 бөлімі: Экологиялық ақпаратты цифрландырудың теориялық аспектілерін, оның түсінігін, нысандары мен көздерін қарастыру	Январь – 15 ноября 2021 г.	Экологиялық ақпаратты цифрландырудың теориялық аспектілері, оның ішінде оның түсінігі,  формалары мен көздері зерттелді және анықталды. Осы міндетті іске асыру барысында данѕ сараптама тобы кең және тар мағынада экологиялық ақпаратты цифрландыру ұғымын анықтады, экологиялық ақпаратты цифрландыруды құқықтық реттеудің жаңа принциптері анықталды және ұсынылды, экологиялық ақпаратты цифрландыру нысанына авторлық анықтамалар берілді. Авторлар экологиялық ақпаратты цифрландыруды құқықтық реттеудің теориялық аспектілерін әзірлеу бойынша жұмыс жүргізді. Алынған мәліметтер негізінде "Қазақстан Республикасының экологиялық ақпаратын цифрландырудың құқықтық тұжырымдамасы" таныстырылды. Осы мақсатты іске асыру нәтижелері келесі ғылыми еңбектерде көрсетілген: Озенбаева А.Т. Нұрмуханқызы Д. Правовая концепция цифровизации экологической информации Республики Казахстан: новые подходы Научное сообщество XXI века. Сборник научных трудов по материалам XXVI Международной научно-практической конференции (г.-к. Анапа, 13 октября 2021 г.). – Анапа: Изд-во «НИЦ ЭСП» в ЮФО, 2021. – С. 44-49.
Күнтізбелік жоспардың №6 бөлімі: Орталық уәкілетті органдардың, атқарушы биліктің мемлекеттік органдарының, құқық қорғау және сот органдарының жұртшылықтың экологиялық ақпаратқа қол жеткізуін қамтамасыз ету саласындағы қызметін цифрландыру практикасына мониторинг жүргізу.		Осы міндетті іске асыру барысында жобаға қатысушылар мемлекеттік және өзге де, оның ішінде сот органдарының экологиялық ақпаратқа жұртшылықтың қол жеткізуін қамтамасыз ету саласындағы цифрландырудың практикалық қызметінің проблемаларын зерттеп, анықтады. Осы тапсырма аясында авторлар мыналарды ұсынады: Экологиялық қылмыстық құқық бұзушылықтарды анықтау және ашу процесіне инновациялық технологияларды одан әрі енгізу үшін мынадай проблемаларды шешу қажет: 1. Әртүрлі және әзірге бытыраңқы ақпараттық жүйелердегі ақпаратты біріктіру: Қоршаған ортаны қорғаудың бірыңғай ақпараттық жүйесі, күн ресурстарының интерактивті атласы, географиялық ақпараттық жүйе және т.б. экологиялық мониторингті қамтамасыз ету мақсатында ғана емес, сондай-ақ табиғатты қорғау және құқық қорғау органдары тарапынан пәрменді экологиялық бақылауды жүзеге асыру үшін де.    2. Экологиялық мониторинг жүйелерін экологиялық құқық бұзушылықтарды (қылмыстық, әкімшілік, азаматтық-құқықтық) есепке алу жүйелерімен бір ақпараттық кеңістікке интеграциялау. 3. ҚР Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі Комитетінің базасында құрылған қылмыстық құқық бұзушылықтардың интерактивті картасын (қызықтыратын құқық бұзушылық түрлері бойынша сүзгі), экологиялық қылмыстық құқық бұзушылық түрлерін толықтыру. 4. Қоршаған табиғи ортаға зиян келтіру жағдайларына жедел ден қою мақсатында құқық қорғау органдарының тиісті мамандандырылған бөлімшелерінің (табиғат қорғау прокуратураларының, табиғат қорғау полициясы бөлімдерінің) қызметкерлерін қажетті құралдармен, жабдықтармен (ноутбуктермен, планшеттермен, GPS-навигаторлармен және т.б.) техникалық қамтамасыз ету. 5. Жоғарыда көрсетілген инновациялық құралдар мен жабдықтарды қолдану, сондай-ақ ақпараттық жүйелермен жұмыс мәселелері бойынша құқық қорғау органдарының қызметкерлерімен қосымша оқыту семинарларын, тренингтер өткізу. Осы мақсатты іске асыру нәтижелері келесі ғылыми еңбектерде көрсетілген: 1.                  Мұратбекова А.М., Бекежанов Д.Н.Телеуев Г.Б. Проблемы правового регулирования оборота медицинских отходов// 30 лет независимости Республики Казахстан: Успехи независимости: Материалы международной научно-практической онлайн конференции (Алматы, Казахско-Американский университет», 5 мая 2021 года) / доктор PhD Телеуев Г.Б., к.ю.н. Исмаилова Д.Ш., доктор PhD Рысалдиева А.Е. жалпы редакциясымен (под общей редакцией). - Алматы: Қазақ-Америка университеті, 2021. – Б. 225-230. 2.                  Бекежанов Д.Н., Телеуев Г.Б. Legal regulation of public access to environmental information in the Republic of Kazakhstan in modern conditions // KAU Transactions №I (51). – 2021 – С. 55-64 3.                  L. Yerkinbayeva, B. Kalymbek, I. Nesipbayeva. Legal problems of agricultural cooperation development in the conditions of digitalization in the Republic of Kazakhstan // Вестник Карагандинского университета Серия «Право». № 2(102)/2021. С. 97-108 (КОКСОН) 4.                  Kalymbek, B., Yerkinbayeva, L., Bekisheva, S., & Saipinov, D. (2021). The Effect of Digitalization on Environmental Safety. Journal of Environmental Management & Tourism, 12(5), 1299-1306. (Scopus)